Zo voorkom je als fietser een tekenbeet

Wie vaak een boswandeling maakt, is waarschijnlijk wel bekend met de risico’s van teken. Maar wist je dat je ook als fietser last kan krijgen van teken? Oppassen dus!

Eerst nog even kort: wat zijn teken? Teken zijn kleine beestjes die een beetje op een spin lijken. Ze voeden zich met bloed van andere dieren en mensen dus. Dat doen ze door zich vast te bijten in de vacht of op de huid en een piepklein wondje te maken, waardoor ze zich volzuigen met bloed. Daarbij zwelt het achterlijf van de beestjes behoorlijk op. Meestal is dat het moment dat wij een teek opmerken, want opeens zit er een zwartbruin bolletje op je huid. Klinkt onaangenaam, maar niet meteen verschrikkelijk. Totdat je bedenkt dat veel teken besmet zijn met allerlei ziekmakende bacteriën. De bekendste daarvan is de bacterie die de Ziekte van Lyme kan veroorzaken, maar steeds meer teken zijn ook besmet met het tekenencefalitisvirus en daardoor tick-borne encephalitis, beter bekend als TBE veroorzaken. TBE was al een bekend virus in de Alpenlanden en Oost-Europa, maar wordt tegenwoordig ook steeds vaker in onze streken aangetroffen. Van beide ziektes kun je behoorlijk ziek worden. De Ziekte van Lyme kan een chronische ziekte worden, waar je dus je hele leven last van kan houden en ook TBE is erg gevaarlijk. Dat kan zelfs je ruggenmerg aantasten!

Waar zitten teken?

Alle reden dus om uit te kijken voor teken. Maar hoe kom je aan een tekenbeet, en nog belangrijker: hoe voorkom je dan dat je gebeten wordt?
Soms hoor je nog wel eens het verhaal dat teken aan boomtakken hangen en zich vanuit de bomen als bloeddorstige krijgers op hun slachtoffer storten. Hoewel er vast wel eens een teek in een boom klimt, is dit niet de manier waarop je het meeste risico loopt. Teken kruipen namelijk vooral rond in hoog gras en laag struikgewas, en zijn daar op zoek naar een lekker warm lichaam om zich in vast te bijten. Het grootste risico loop je dus als je veel door dit soort terrein fietst. Bijvoorbeeld tijdens een tochtje met je mountainbike, maar als je over ‘gewone’ fietspaden fietst, maar daarbij zo nu en dan een overhangende plant raakt, bestaat de kans al dat er een teek op jou of je fiets overstapt. Groter is de kans echter dat je een teek tegen het lijf loopt tijdens picknicks, pauzes op een bankje of als je even afstapt om van een mooi uitzicht te genieten. En, dat kan het hele jaar door. Teken leven met de temperatuur, dus zodra de temperatuur boven ongeveer vijf tot tien graden komt, worden ze actief.

Wat kun je doen tegen een tekenbeet?

Teken zitten graag op broeierige, warme plekken waar de huid een beetje zachter is. Dat zweterige randje onder je helm bij je haargrens is bijvoorbeeld een ideaal plekje voor een teek, net als dat stukje achter je oren, of rond je enkels, bij de opening van je sokken en schoenen, onder je handschoenen of in je knie- en elleboogholtes. Vervelend, maar ook populair zijn warme oksels, liezen en de plooi onder de borsten. Dat gezegd hebbende: een hongerige teek is snel tevreden. Wees dus niet verrast als je een teek tegenkomt op een plek die niet direct voldoet aan de omschrijving van warm en broeierig. 

De eerste stap die je kan zetten om een beet te voorkomen, is vrij voor de hand liggend: lange broek en lange mouwen. Dan hebben de teken zo min mogelijk toegang tot de plekken waar ze graag gaan zitten, en op de fiets overschoenen, zodat ze niet in je warme schoenen kruipen als je door hoog gras fietst. Dat is in het zomerseizoen, als de teken het meest actief zijn, echter niet je meest favoriete fietskleding. Smeer onbedekte delen van je huid goed in met een insectenwerend middel met DEET. En stap je onderweg af voor een picknick? Ga niet zomaar in het gras zitten, maar leg eerst een picknickkleed neer. En voor zowel je picknickkleed als voor je kleiding geldt: op lichte felle kleuren zie je een teek makkelijker lopen en kun je ‘m weghalen voordat die toehapt. 

Na je fietstocht is het zaak om je hele lichaam goed te controleren. Let goed op die plekken waar het warm en broeierig was, maar sla andere plekken niet over! Die controle is belangrijk, want hoe sneller je een teek van je lichaam verwijdert, hoe kleiner de kans dat die allerlei narigheid overbrengt. Probeer het in ieder geval binnen 24 uur voor elkaar te krijgen. 

Een teek! Wat nu?

Als je gebeten bent door een teek, betekent dat gelukkig niet automatisch dat je ziek wordt, maar om de kans op narigheid zo klein mogelijk te maken, moet die teek er wel zo snel mogelijk uit! Gebruik daarvoor bij voorkeur een speciaal gereedschapje, zoals een tekentang, -lepel of een tekenlasso. Daarmee kun je de teek goed uit je huid halen. Zaak is daarbij dat er geen tandjes of pootjes, of zelfs hele delen van de kop blijven zitten. Ook moet je uitkijken dat je de teek niet fijnknijpt. Als dat gebeurt, braakt de teek z’n hele maaginhoud uit en juist dát vergroot de kans op een besmetting. 

Om diezelfde reden, dat braken, moet je de teek niet ‘voorbehandelen’ met zeep of ontsmettende alcohol. Het wondje behandelen nadat je de teek verwijderd hebt, is dan juist wel een goed idee. Hou goed bij wanneer je de teek verwijderd hebt, en waar die op je lichaam zat. Mocht je last krijgen van bijvoorbeeld jeuk of zelfs griepachtige verschijnselen, dan is dat handige informatie voor je huisarts. 

Wanneer moet je naar een dokter?

Zoals gezegd: een tekenbeet betekent niet automatisch dat je ziek wordt. Lang niet alle teken zijn besmet met de ziekmakende virussen. Krijg je binnen enkele weken na een beet last van griepachtige verschijnselen, zie je een rode kring ontstaan op de plek van de beet of ben je op andere manieren ziek, zwak en misselijk, dan kan het zijn dat dat door de tekenbeet komt. Vervelend is, dat niet alle symptomen bij iedereen voorkomen en dat die niet bij iedereen even duidelijk zijn. 

Meer weten over teken?

Wil je meer weten? Bijvoorbeeld waar in Nederland veel teken zitten en waar ze verwacht worden. Kijk dan eens op de Tekenradar, een initiatief van verschillende gezondheidsorganisaties. Daar vind je informatie over waar veel teken zijn gemeld, maar ook vind je meer tips over hoe je een tekenbeet kan registreren en hoe je een teek kan verwijderen.