De Vennbahn: van industriële spoorverbinding tot pittoreske fietsroute

De 125 kilometer lange historische Vennbahn staat hoog aangeschreven op veel overzichten met fietsroutes. En niet voor niets. Deze meerdaagse tocht door het afwisselende landschap van Oost-België is goed te doen voor iedereen, én er hangt een bijzonder verhaal aan de route. Op het traject, dat nu fietspad is, reden ooit treinen vol steenkool af en aan. En dat niet alleen. De route is een bijzonder stukje wereldgeschiedenis.    

De Vennbahn werd in 1882 aangelegd door de Pruisische staat om de regio beter te laten integreren in de nieuwe verenigde Duitse staat en om zo snel en makkelijk mogelijk ijzererts en steenkool uit de mijnen in Aken te kunnen vervoeren naar Luxemburg. Hier moest de steenkool de groeiende staalindustrie van stroom voorzien. Aan het einde 1889 werd de bouw van de spoorlijn officieel afgerond, waarna de baan daarna bijna volledig naar twee sporen werd uitgebreid.

Aan het begin van de 20^e eeuw kende de spoorlijn verschillende doelen, zo werd het als eigendom van de Duitse staat tijdens de Eerste Wereldoorlog als onderdeel van het Schlieffenplan strategisch gebruikt om Frankrijk zo snel mogelijk te kunnen aanvallen en om soldaten en goederen naar het front te vervoeren. Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het voor dit laatste doeleinde gebruikt.

Bijzondere grensconstructie

Als je nu over de Vennbahn fietst, merk je er weinig van, maar de voormalige spoorlijn heeft een hele bijzondere grensconstructie die door België en Duitsland kronkelt. Deze grensconstructie ontstond na het einde van de Eerste Wereldoorlog, nadat in het Verdrag van Versailles werd vastgesteld dat veel voormalige Duitse gebieden een deel van België werden, inclusief die waar de Vennbahn doorheen ging, zoals Eupen en Malmedy.

De Vennbahn werd dus een Belgische spoorlijn die door Duits grondgebied liep, hierdoor raakten verschillende Duitse gebieden ingesloten door de spoorlijn en ontstond de bijzondere grensconstructie die vandaag de dag nog bestaat. Zichtbaar zijn de viaducten die nog op sommige plekken over de route liggen, zodat de Duitse exclaves de route en dus de grens, niet hoefden te kruisen. 

De fietsroute over de Vennbahn

Nadat de spoorlijn niet langer met een commercieel doeleinde werd gebruikt, werd er besloten om er een toeristische trekpleister van te maken door RAVeL-fietspaden aan te leggen over de spoorbedding. Tegenwoordig is dit een geliefde plek voor fietstoeristen. De spoorlijn is zo´n 125 kilometer lang en loopt door Luxemburg, België en Duitsland. Ondanks dat de route door de Ardennen loopt, heeft de route een gemiddeld hoogteverschil van slechts twee procent, met enkele korte stukken die een verschillen hebben van tussen de drie en tien procent. Wel fiets je door oude spoortunnels en over een aantal viaducten, die ervoor zorgen dat het traject redelijk vlak blijft.  

De fietsroute is verdeeld in zes etappes: de 22 kilometerlange etappe tussen Aken en Raeren, de 26 kilometer lange etappe tussen Raeren en Monschau, de etappe van bijna 27 kilometer tussen Monschau en Waimes, die van 17 kilometer tussen Waimes en St. Vith, die van bijna 15 kilometer tussen St. Vith en Burg-Reuland en tot slot de etappe van bijna 18 kilometer tussen Burg-Reuland en Troisvierges. Het grootste deel van de route is verhard. De onverharde delen zijn af te raden met een racefiets, maar met een tourfiets goed te doen.

De fietsroute doorkruist uiteenlopende gebieden en landschappen. Van het unieke hoogveenlandschap van de Hoge Venen en de uitlopers van de Ardennen, tot de ongerepte Ourvallei. 

Bijzondere plekken

Hoewel er nog maar weinig is overgebleven van de historie achter de Vennbahn, zijn er nog genoeg bezienswaardigheden langs de fietsroute te ontdekken. Zo komt de route langs de voormalige abdijstad Kornelimunster, de historische stadskern van Monschau, het Pottenbakkerijmuseum in Raeren en het voormalige spoorwegenknooppunt St. Vith. En wellicht dat er langs de fietsroute toch nog een paar eenzame wagons staan die even herinneren aan het bijzondere verleden van de spoorlijn.